Η ελληνική πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική σε ψηφιακές βιβλιοθήκες

Θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε βιβλία με παρτιτούρες πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής που βρίσκονται σε ψηφιακές βιβλιοθήκες του διαδικτύου (κυρίως) και είναι διαθέσιμα για προεπισκόπηση.

Για την ώρα έχουμε εντοπίσει τα ακόλουθα:

 *** Ι. Σακελλαρίδου
ΥΜΝΟΙ ΚΑΙ ΩΔΑΙ ἐν ἁρμονικῇ τριφώνῳ συμφωνίᾳ.
   Βλέπε: http://digma.mmb.org.gr/EBook.aspx?code=Ymnoi_Kai_Ode_No1_Byzantine

Το κλασσικό βιβλίο του ιεροψάλτη Ιωάννη Σακελλαρίδη (1853-1938). Πρόκειται για ένα «υμνολόγιο» που περιλαμβάνει: ύμνους της Θείας Λειτουργίας, απολυτίκια, κοντάκια, ύμνους της νεκρωσίμου ακολουθίας, της Μεγάλης Εβδομάδος κ.ά. Πολλοί από τους ύμνους είναι εναρμονισμένοι με απλό τρόπο έτσι που να είναι εύκολα αναγνωρίσιμη η μελωδική τους γραμμή, αλλά και προσιτοί στον εκτελεστή.  

Το έργο αυτό γνώρισε πλατιά διάδοση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σειρά επανεκδόσεων, αλλά και διασκευών από τρίτους, κυρίως ως προς το αρμονικό μέρος.  

  

*** Στ. Σταματιάδη (Ελισαίου Γιαν(ν)ίδη)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΤΕΤΡΑΦΩΝΗ ΑΡΜΟΝΙΑ

   Α΄ ΤΕΥΧΟΣ (Τρία άσματα της Μεγάλης Εδομάδος)
http://invenio.lib.auth.gr/record/46407/files/arc-2006-17675.pdf

   Β΄ ΤΕΥΧΟΣ (Δοξολογία, Λειτουργία)
http://invenio.lib.auth.gr/record/46418/files/arc-2006-17682.pdf

   Γ΄ ΤΕΥΧΟΣ (Απολυτίκια, κοντάκια, καταβασίες)
http://invenio.lib.auth.gr/record/46423/files/arc-2006-17687.pdf Για το Σταμάτη 

*** Ιωάννη Χαβιαρά & Benedict Randhartinger

ΥΜΝΟΙ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΟΡΤΩΝ

(κατὰ τὰς μελῳδίας τῆς Ἑλληνικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς)

    ΤΟΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

http://digma.mmb.org.gr/EBook.aspx?code=Ymnoi_Ton_Diaforon_Eorton_No1_Byzantine 

Ο Benedict Randhartinger (1802-1893), διακεκριμένος στην εποχή του Αυστριακός μουσικός, σε συνεργασία με τον Έλληνα πρωτοψάλτη Ιωάννη Χαβιαρά (1802-1875) εναρμόνισε για την ελληνική εκκλησία της Βιέννης ύμνους της Θείας Λειτουργίας, τροπάρια και μεγαλυνάρια εορτών, τη νεκρώσιμη ακολουθία καθώς και ακολουθίες της Μεγάλης Πέμπτης, της Μεγάλης Παρασκευής, του Μεγάλου Σαββάτου και του Πάσχα. Η εκκλησιαστική μουσική των Χαβιαρά & Ρανδχάρτιγγερ είναι χρονολογικά η πρώτη πολυφωνική μουσική της ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μαζί με την αντίστοιχη των Άνθιμου Νικολαΐδη & A. Swoboda, Άνθιμου Νικολαΐδη & G. Preyer.   

Μολονότι οι βυζαντινές μελωδίες, είναι αγνώριστες, όχι εξ αιτίας της αρμονικής επένδυσης, αλλά λόγω της ατυχούς μεταφοράς τους στο πεντάγραμμο και της προσπάθειας ομαλοποίησης του ρυθμού, το έργο έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Σήμερα βέβαια δεν ψάλλεται, αν και το 19ο αιώνα ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο. Πάντως είναι κρίμα που κανείς σήμερα δεν αποτόλμησε να εκτελέσει και να ηχογραφήσει δείγματα της συγκεκριμένης ιστορικής δουλειάς. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για άλλες παρόμοιες μουσικές εργασίες (π.χ. Νικολαΐδη, Weiss κ.λ.π.). Έτσι, από τους προκατειλημμένους συντηρητικούς αλλά και «ημιμαθείς» της παραδοσιακής εκκλησιαστικής μουσικής ακούγονται φοβερές ανακρίβειες και αστειότητες. Δεν είναι λίγες οι φορές που το έργο του Χαβιαρά αποκαλείται υποτιμητικά «καντάδα» ενώ αρμονικά δεν έχει καμμία απολύτως σχέση με την ιταλική μουσική αισθητική ή την απλή αρμονία της καντάδας, αλλά διαπνέεται από τη γερμανική κλασικιστική αισθητική της εποχής που γράφτηκε. Το έργο είναι γραμμένο για τέσσερις φωνές (soprano, tenore 1, tenore ΙΙ, basso), που συνοδεύονται από πιάνο για την υποβοήθηση των δοκιμών.

Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε:
http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?id=972&la=1

* * * Ιωάννη Χαβιαρά & Benedict Randhartinger

ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ (1846).

http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb11140598_00001.html

Πρόκειται για σπανιότατο τόμο της μουσικής εργασίας του Χαβιαρά που ανήκει στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου και προέρχεται από τη συλλογή του Βασιλέως Όθωνος. Το τόμος περιλαμβάνει τη νεκρώσιμη ακολουθία σε χορωδιακή μορφή (STTB).

***ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας,
τονισθεῖσα ὑπὸ Λαυρεντίου Βάϊς  (Laurenz Weiss 1810-1888)
(Liturgia  componirt  von  Laurenz Weiss,
director der Sängerkapelle an der Griech).
http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00003699/images/

ή σε περίπτωση που δεν λειτουργεί ο σύνδεσμος:

https://opacplus.bsb-muenchen.de/metaopac/singleHit.do?methodToCall=showHit&curPos=1&identifier=100_SOLR_SERVER_1146563040

Δεν πρόκειται για έκδοση αλλά για χειρόγραφο που ανήκε στη μουσική συλλογή του βασιλέως Όθωνος και σήμερα φυλάσσετε στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου, μοναδικό και πολύτιμο (βλ. Γ. Φιλόπουλος «Εισαγωγή στην ελληνική πολυφωνική εκκλησιαστική μουσική», σελ. 38-40). Η Λειτουργία αυτή, δείγμα της αναγεννητικής προσπάθειας που συντελέστηκε στην ελληνική παροικία της Βιέννης, έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον και αξία. Δεν βασίζεται σε βυζαντινές μελωδίες και, παρά τα όποια λίγα προβλήματα με παρατονισμούς, η ποιότητα της μουσικής εργασίας είναι εξαιρετική. Ξεχωρίζουν το Χερουβικό και το κοινωνικὸ Αἰνεῖτε. Είναι γραμμένη για 4φωνη a capella χορωδία (soprano, tenore I, tenore II, basso). Είναι απαράδεκτο που δεν βρέθηκε εδώ και τόσα χρόνια κάποια χορωδία να εκτελέσει αυτό το έργο !

***Εμμανουήλ Γ. Βαμβουδάκη
ΝΕΑ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ: περιέχουσα ἀνέκδοτα μουσικὰ μαθήματα πάσης έκκλησιαστικῆς άκολουθίας καὶ ἁρμονικὰ τινὰ τοιαῦτα.
http://diglib.ypepth.gr/awweb/main.jsp?flag=browse&smd=1&awdid=2

(Δημόσιες Βιβλιοθήκες, Βιβλιοθήκη Σάμου)

Ιδιότυπη έκδοση του ονομαστού διδασκάλου της βυζαντινής μουσικής και διευθυντού των χορών του Παναγίου Τάφου Εμμανουήλ Βαμβουδάκη (1884-1959), που περιλαμβάνει και κάποιες πολυφωνικές συνθέσεις (από τη σελίδα 510 και εντεύθεν), σε βυζαντινή παρασημαντική. Ο Βαμβουδάκης, αν και εντάσσεται στους παραδοσιακούς ψάλτες και δασκάλους της βυζαντινής μουσικής, ήταν ανοικτός στο θέμα της πολυφωνίας, τόσο που δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει και ρωσικά έργα (π.χ. του Bortniansky), στα οποία εφάρμοζε ο ίδιος το ελληνικό κείμενο.  

* * * Ανθιμου Νικολαΐδου - Γανοχωρίτου & Gottfried Preyer (Γόττφριδ Πράυερ)

ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (1847).

ΤΟΜΟΣ 2

http://imslp.org/wiki/Hymnen_der_orthodoxen_orientalischen_Kirche_%28Preyer,_Gottfried%29

Περιέχει τα απολυτίκια των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών και των εορταζομένων Αγίων, τα κοντάκια των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών μόνο, τα εισοδικά του ενιαυτού, την τελετή του Σταυρού και την ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού.

ΤΟΜΟΣ 3

http://imslp.org/wiki/Hymnen_der_orthodoxen_orientalischen_Kirche_%28Preyer,_Gottfried%29

Περιέχει τους ειρμούς της εννάτης ωδής, ορισμένους ύμνους της Θείας Λειτουργίας (του Μ. Βασιλείου), κοινωνικά της εβδομάδος, κοινωνικά του ενιαυτού, Λειτουργία των Προηγιασμένων, Ακολουθία αρραβώνος, στεφανώματος και νεκρώσιμη.

Δύο τόμοι εξαιρετικής σπανιότητας και ενδιαφέροντος. Είναι αφιερωμένοι στο Βασιλιά Όθωνα. Πρόκειται για τη μουσική εργασία του ιεροδιακόνου και ψάλτη του Αγίου Γεωργίου Βιέννης Άνθιμου Νικολαΐδη ( ; -1865) και του Αυστριακού μουσικού Gottfried Preyer (1807-1901). Το έργο του Νικολαΐδη, μολονότι δεν γνώρισε τη διάδοση του αντίστοιχου του Χαβιαρά, διακρίνεται για την προσπάθεια διατήρησης του αυθεντικού μέλους μέσα σε μια ξεχωριστής ομορφιάς κλασσική αρμονική επένδυση. Η ομαλοποίηση του ρυθμού (4/4 παντού) έχει ως αποτέλεσμα να συναντάμε πολύ συχνά παρατονισμούς. Το έργο του Νικολαΐδη είναι δύσκολο στην εκτέλεση.

*** P. A. Couturier

LITURGIE DE Saint Jean Chrysostome, REPONSES DU CHOEUR EN POLYPHONIE (1915)

http://digitize.iema.gr/is_res_ent.php?s_action=30&record_count=28&phys_item_gen_id=&phys_item_spec_id=&s_11=Couturier&s_12=&s_13=&s_21=&s_22=&s_23=&s_31=&s_32=&s_33=&s_41=&s_42=&s_43=&date1_1=0&date1_0=0

Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου για τετράφωνη ή τρίφωνη χορωδία (chant, ιson, contre-chant, basse). 

Πρόκειται για γαλλική έκδοση Ουνιτών (Ελληνόρρυθμων Καθολικών!). Το ελληνικό κείμενο είναι γραμμένο στο λατινικό αλφάβητο.Οι μελωδίες είναι βυζαντινές.